Verlies: het ultieme verlies is wel het verlies van het leven. De Belgische filosofe Patricia de Martelaere schreef daarover in haar boek Wie is er bang voor de dood? Daarin komt zij tot een opmerkelijke uitspraak over de ziel. Zij omschrijft de ziel als ‘dat wat wil loslaten’ in ons. De ziel vormt het verlangen in de mens om zichzelf, zijn angsten en zorgen los te laten. Zij is de innerlijke bereidheid zich mee te laten voeren op de stroom van het leven, waartoe ook het sterven behoort. Het gaat hier om een overgave die De Martelaere ‘geloof’ noemt. Daarmee bedoelt zij niet zozeer het traditionele geloof. Het gaat om de bewuste beslissing om de behoudsgezinde levenshouding op te geven. Het komt eigenlijk neer op dezelfde beslissing die ten grondslag ligt aan het ondernemen van elke activiteit die een vorm van loslaten vereist. De Martelaere vergelijkt deze vorm van geloven met zwemmen. Beide moet je leren. Aanvankelijk kun je je niet voorstellen dat het water je kan dragen. Dat gaat ook niet zolang je spartelt en reikt naar de bodem. Maar als je je in alle rust overgeeft aan het water, blijk je toch te drijven. Op deze wijze raadt zij een mens aan de dood tegemoet te treden: in overgave aan de stroom van leven en sterven. ‘… het volstaat te vertrouwen op de kracht van het loslaten …’
Stephan de Jong is predikant van de Protestantse Gemeente Bussum en redactielid van Open Deur.